W 2022 roku polscy rolnicy zasiali aż 3 razy więcej słonecznika niż w 2021 roku. Uprawa słonecznika w Polsce zyskuje więc popularność w dynamicznym tempie. I nic dziwnego, ponieważ przynosi plony szybciej niż rzepak i jest łatwiejszy w uprawie. W artykule przedstawiamy najważniejsze informacje dotyczące uprawy słonecznika.
Jak rozwija się uprawa słonecznika w Polsce?
Polscy rolnicy coraz chętniej decydują się na uprawę słonecznika. Podczas gdy w 2020 roku powierzchnia zasiewów wynosiła zaledwie 10 tys. ha, w 2022 uprawiano go aż na 64 tys. ha. Największy obszar zasiewów występuje w województwie lubuskim, wielkopolskim i dolnośląskim. W naszym kraju słonecznik najczęściej stosuje się do produkcji oleju rafinowanego lub nierafinowanego. Dużą popularnością cieszy się również uprawa słonecznika na ziarno, zielonkę lub kiszonkę. Natomiast w przemyśle paszowym wykorzystuje się słonecznik w postaci śruty jako surowiec w żywieniu zwierząt gospodarskich.
Na jakich glebach warto siać słonecznik?
Słonecznik będzie doskonale rósł zarówno na czarnoziemach, jak i na piasku gliniastym, glebach brunatnych, a nawet glebach IV klasy. Oznacza to, że z powodzeniem można go siać w wielu regionach rolniczych, nawet na słabszych ziemiach. Pomimo tego, nie zaleca się siać słonecznika na każdym rodzaju gleby, zwłaszcza:
- kwaśnych,
- piaszczystych,
- mocno suchych,
- zbyt wilgotnej gliny,
- ciężkich iłk,
- z dużą ilością wapnia.
Siew na nieodpowiednich stanowiskach może przyczynić się do spowolnienia wzrostu rośliny skutkować plonem o niskiej zawartości tłuszczu, a nawet przyczynić się do obumarcia rośliny. Uprawa słonecznika na takich glebach przynosi duże straty ekonomiczne.
Warunki uprawy słonecznika
Słonecznik to roślina dość odporna na suszę, dzięki głębokiemu i dobrze rozbudowanemu systemowi korzeniowemu, a także owłosionym łodygom i liściom. Dobrze rozwija się na glebie o obojętnym odczynie. Optymalne pH gleby dla tej rośliny wynosi powyżej 5 (ok. 6). Co ważne, uprawa słonecznika nie musi być poprzedzona konkretnym przedplonem. Siew można wykonać po:
- roślinach okopowych nawożonych obornikiem,
- roślinach strączkowych,
- mieszankach traw,
- pszenicy,
- jęczmieniu.
Pamiętaj też, że słonecznik nie powinien rosnąć nieopodal rzepaku, ponieważ wówczas jest podatniejszy na choroby takie jak szara pleśń. Ta roślina źle reaguje również na zacienienie, dlatego najlepszym rozwiązaniem jest jej uprawa z daleka od budynków i lasów.
Słonecznik nie wymaga czasochłonnych prac podczas fazy kwitnienia. Zazwyczaj nie jest też podatny na ataki szkodników i gryzoni. Konkretnym zagrożeniem bywają ptaki, ale im większa powierzchnia uprawy, tym niebezpieczeństwo z ich strony maleje. Uprawa słonecznika w Polsce nie jest więc tak problematyczna i kosztowna jak innych roślin oleistych.
Mimo że słonecznik dobrze znosi suszę, gleba powinna być wystarczająco wilgotna. W Polsce zdarzają się niedobory opadów deszczu, zwłaszcza wczesnym latem. Właśnie w tym okresie roślina potrzebuje najwięcej wody i składników odżywczych dla prawidłowego wzrostu. W jaki sposób polepszyć zawilgocenie gleby? Przede wszystkim należy zadbać o strukturę ziemi, zawartość próchnicy oraz terminowe przeprowadzanie zabiegów, oraz nawożenia.
Jak skutecznie wysiewać słonecznik?
Nasiona słonecznika należy wysiewać metodą punktową, rozmieszczając je w regularnych rzędach co około 50-60 cm. Optymalna głębokość siewu wynosi ok. 3-7 cm, ale przede wszystkim trzeba stosować się do zaleceń producenta.
Jak zadbać o dobre plonowanie? Po pierwsze, na słabszych glebach należy zmniejszyć obsadę do 5-6 roślin na m2. Wysiew słonecznika jest najefektywniejszy przy użyciu pneumatycznego siewnika, który działa równomiernie i szybko.
A kiedy wysiewa się słonecznik w polskich warunkach? Zazwyczaj w połowie kwietnia, ewentualnie na początku maja. Wschodzący słonecznik jest dość odporny na przymrozki do około -5°C, jednakże najlepsza temperatura do wysiewu to blisko 8°C na głębokości 5 cm. Takie warunki sprzyjają zdrowemu i efektywnemu wzrostowi.
Jak przebiega nawożenie i zbiór słonecznika?
Słonecznik jest nawożony:
- azotem (60-70 kg na 1 ha) – niedobór azotu zaburza wzrost roślin i zmniejsza odporność na choroby grzybowe,
- fosforem (40-60 kg na 1 ha) – niedobór ogranicza wykorzystanie azotu i upośledza proces fotosyntezy,
- potasem (150-180 kg na 1 ha) – niedobór powoduje podatność na łamliwość łodyg i brązowienie liści.
Kiedy nawozić słoneczniki? Zazwyczaj co 3-4 tygodnie w czerwcu, lipcu i sierpniu. Dawkowanie należy dostosować do kondycji roślin i stosować zgodnie z zaleceniem producenta. Należy zachować ostrożność zwłaszcza podczas nawożenia azotem, ponieważ nadmiar tego pierwiastka sprzyja późnemu dojrzewaniu koszyczków.
Słonecznik zbiera się zazwyczaj na przełomie września i października. Dla wielu rolników pierwszym sygnałem do rozpoczęcia żniw jest brązowienie koszyczków od spodu i wilgotność nasion utrzymująca się w okolicach 20%.
Uprawa słonecznika – podsumowanie
Polscy rolnicy coraz chętniej decydują się na uprawę słonecznika z uwagi na stosunkowo niskie wymagania glebowe, szybkość wzrostu oraz opłacalność produkcji. Cena uprawy słonecznika z roku na rok jest coraz korzystniejsza.
A jakie są dopłaty do uprawy słonecznika? Na ten moment nie ma dotacji, jednakże w 2022 roku pojawił się wniosek o zmianie ustawy o ubezpieczeniach upraw rolnych. Rolnicy mogliby wówczas objąć ubezpieczeniem większy katalog upraw, w tym właśnie słonecznik. Z uwagi na rosnącą popularność uprawy słonecznika, kwestia dotacji wzbudza coraz większe zainteresowanie.
Zobacz powiązane produkty
Więcej produktów znajdziesz w kategorii: Słonecznik
Bibliografia:
- Gugala M., Zarzecka K., Uprawa słonecznika, Nasza Rola 2009, 6, s. 29-30.
- INSTYTUT OCHRONY ROŚLIN PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY, Metodyka integrowanej ochrony słonecznika dla producentów, praca zbiorcza 2011-2015.
- Michniewicz P., Uprawa słonecznika, Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Olsztynie, wydanie I, Olsztyn 2023.
