Gleby ferralitowe to typ gleb powstających głównie w strefie klimatu równikowego i podrównikowego, charakteryzujący się intensywnym wietrzeniem chemicznym i znacznym wypłukaniem składników pokarmowych. Są one bogate w tlenki żelaza i glinu, co nadaje im charakterystyczną czerwoną lub żółtą barwę. Gleby ferralitowe odgrywają istotną rolę w rolnictwie krajów tropikalnych, choć ich przydatność rolnicza jest ograniczona ze względu na niską naturalną żyzność i szybkie wymywanie składników odżywczych.
Cechy i skład gleb ferralitowych
- Zawierają duże ilości tlenków żelaza (hematyt, goethyt) oraz tlenków glinu (gibbsyt).
- Składają się głównie z minerałów ilastych, zwłaszcza kaolinitu.
- Charakteryzują się niską zawartością krzemionki.
- Zawierają niewielkie ilości wapnia, magnezu, potasu i innych składników odżywczych.
Gleby ferralitowe cechują się dobrą strukturą gruzełkowatą, wysoką przepuszczalnością i małą zdolnością do zatrzymywania wody i składników pokarmowych (niska pojemność sorpcyjna). Mają kwaśny odczyn, a ich barwa – od żółtej przez czerwoną po brunatną – wynika z obecności tlenków żelaza.
Ze względu na intensywne procesy wietrzenia i wypłukiwania, gleby te są ubogie w substancje organiczne i sole mineralne niezbędne dla roślin.
Procesy glebotwórcze prowadzące do powstania gleb ferralitowych obejmują silne wietrzenie chemiczne minerałów pierwotnych pod wpływem wysokiej temperatury i intensywnych opadów. W trakcie tych procesów krzemionka oraz rozpuszczalne składniki mineralne są wypłukiwane w głąb profilu glebowego lub całkowicie usuwane, natomiast w glebie pozostają głównie trudno rozpuszczalne tlenki żelaza i glinu.
Gdzie występują gleby ferralitowe
- Afryka Subsaharyjska (np. Demokratyczna Republika Konga, Nigeria)
- Ameryka Południowa (Amazonia, Brazylia)
- Azja Południowo-Wschodnia (Indonezja, Malezja)
- Wyspy Oceanii (Nowa Gwinea, Filipiny)
- Niektóre regiony środkowej i zachodniej Australii
Występowanie gleb ferralitowych jest związane z klimatem gorącym i wilgotnym, w którym przez większość roku utrzymują się wysokie temperatury oraz obfite opady. Warunki te sprzyjają intensywnym procesom wietrzenia i wymywania, prowadząc do powstania charakterystycznych właściwości tych gleb.
Znaczenie dla rolnictwa w tropikach
Gleby ferralitowe mają ograniczoną przydatność rolniczą ze względu na niską zawartość składników odżywczych, kwaśny odczyn oraz szybkie wypłukiwanie pierwiastków niezbędnych dla roślin. Uprawa na tych glebach wymaga stosowania odpowiednich zabiegów agrotechnicznych oraz regularnego nawożenia.
Wyzwania związane z uprawą na tych glebach obejmują:
- Niską naturalną żyzność
- Małą pojemność sorpcyjną i szybkie wymywanie nawozów
- Kwaśny odczyn utrudniający wzrost wielu roślin
- Wysokie ryzyko erozji przy nieprawidłowej uprawie
- Trudności w utrzymaniu struktury gleby bez odpowiedniej ilości materii organicznej
Przykłady upraw roślinnych na glebach ferralitowych:
- Maniok
- Kukurydza
- Bataty
- Ryż (na odpowiednio nawadnianych stanowiskach)
- Kawa
- Kakao
- Kauczukowiec
Sposoby poprawy jakości tych gleb
- Stosowanie nawozów mineralnych i organicznych w celu uzupełnienia niedoborów składników pokarmowych.
- Dodawanie wapna w celu neutralizacji kwaśnego odczynu gleby.
- Wprowadzanie roślin motylkowatych poprawiających zawartość azotu w glebie.
- Stosowanie mulczowania oraz pozostawianie resztek roślinnych dla zwiększenia zawartości materii organicznej.
- Prowadzenie uprawy współrzędnej i zmianowania w celu ograniczenia wyczerpania gleby.
- Zastosowanie technik agroleśnictwa (łączenia upraw roślinnych z drzewami), co sprzyja ochronie gleby przed erozją.
W rolnictwie zrównoważonym zaleca się praktyki minimalizujące degradację gleb ferralitowych, takie jak ograniczenie orki, ochrona pokrywy roślinnej, stosowanie poplonów oraz racjonalne gospodarowanie wodą. Zabiegi te mają na celu zahamowanie procesów erozyjnych i poprawę żyzności gleby.
Nawożenie i irygacja odgrywają kluczową rolę w gospodarowaniu glebami ferralitowymi. Regularne dostarczanie składników odżywczych oraz odpowiednie nawadnianie umożliwiają utrzymanie produkcyjności, jednak ze względu na szybkie wymywanie nawozów konieczne jest ich częste uzupełnianie.
Wpływ na pastwiska i hodowlę zwierząt
Jakość gleb ferralitowych wpływa bezpośrednio na wydajność pastwisk i produkcję pasz. Niska zawartość składników odżywczych w glebie przekłada się na ubogą roślinność pastwiskową, co ogranicza możliwości intensywnej hodowli zwierząt. W takich warunkach stosuje się często wypas ekstensywny oraz wprowadzanie roślin pastewnych dostosowanych do trudnych warunków glebowych.
Przykłady hodowli zwierząt w regionach z glebami ferralitowymi:
- Wypas bydła mięsnego na rozległych pastwiskach Afryki i Ameryki Południowej
- Hodowla kóz i owiec, odpornych na ubogie pastwiska
- Hodowla bawołów wodnych w regionach Azji Południowo-Wschodniej
- Chów trzody chlewnej w gospodarstwach mieszanych
Pokrewne tematy do dalszej lektury
- Gleby laterytowe
- Wietrzenie chemiczne
- Rolnictwo tropikalne
- Agroleśnictwo
- Żyzność gleby;