Gleby bielicowe stanowią jedną z głównych klas gleb występujących na obszarach klimatu umiarkowanego chłodnego. Charakteryzują się specyficznymi cechami morfologicznymi i chemicznymi, które wynikają z procesów glebotwórczych zachodzących pod wpływem warunków klimatycznych i roślinności. Ze względu na swoje właściwości odgrywają istotną rolę w środowisku oraz gospodarce rolnej.
Jak powstają i czym są gleby bielicowe
Gleby bielicowe to gleby powstałe głównie na piaskach lub innych luźnych materiałach mineralnych, wyróżniające się obecnością jasnego poziomu eluwialnego (bielicowego), który jest efektem wymycia związków żelaza, glinu oraz materii organicznej. W profilu glebowym widoczne są wyraźnie oddzielone poziomy: organiczny, bielicowy oraz iluwialny, do którego przemieszczają się wymywane związki.
Proces powstawania gleb bielicowych nazywany jest bielicowaniem. Polega on na rozkładzie materii organicznej w kwaśnym środowisku, prowadzącym do powstawania kwasów organicznych. Te związki powodują rozpuszczanie i przemieszczanie w głąb profilu związków żelaza, glinu oraz części materii organicznej, co prowadzi do wykształcenia jasnego poziomu bielicowego oraz ciemniejszego poziomu iluwialnego.
Gdzie występują gleby bielicowe
Gleby bielicowe najczęściej występują na następujących obszarach geograficznych:
- Strefa klimatu umiarkowanego chłodnego w Europie, zwłaszcza w północnej i środkowej części kontynentu.
- Tajga syberyjska i obszary borealne w Rosji oraz Skandynawii.
- Północne rejony Ameryki Północnej (Kanada, północne stany USA).
- Wybrane tereny Polski, głównie północno-wschodnia i środkowa część kraju.
Właściwości fizyczne i chemiczne gleb bielicowych
Gleby bielicowe charakteryzują się lekką, piaszczystą strukturą, niską pojemnością wodną oraz niewielką ilością koloidów glebowych. Profil glebowy jest wyraźnie uwarstwiony, z jasnym poziomem bielicowym i ciemniejszym, często zbitym poziomem iluwialnym. Z powodu luźnej struktury są podatne na przesuszanie i erozję.
Charakterystyka chemiczna gleb bielicowych obejmuje:
- Niskie pH (odczyn kwaśny, często poniżej 5,5).
- Małą zawartość przyswajalnych składników mineralnych (azot, fosfor, potas).
- Niską zawartość próchnicy.
- Wysoką zawartość kwasów organicznych w górnych poziomach.
- Obecność związków żelaza i glinu w poziomie iluwialnym.
Znaczenie gleb bielicowych w rolnictwie
Gleby bielicowe, ze względu na swoją kwaśność oraz ubóstwo w składniki pokarmowe, mają ograniczoną przydatność dla rolnictwa. Ich naturalna produktywność jest niska, co wynika z niewielkiej zawartości próchnicy i składników mineralnych oraz niekorzystnej struktury fizycznej.
Uprawa roślin na tych glebach wymaga stosowania intensywnego nawożenia i zabiegów poprawiających ich właściwości.
Ograniczone wartości użytkowe gleb bielicowych wpływają również na hodowlę roślin i zwierząt. Rośliny uprawne na takich glebach wykazują niższe plony, a pastwiska charakteryzują się mniejszą wydajnością. Jednak odpowiednie zabiegi agrotechniczne umożliwiają wykorzystanie tych gleb również w produkcji rolnej.
Sposoby poprawy i użytkowania tych gleb
Praktyki zarządzania glebami bielicowymi w rolnictwie obejmują:
- Regularne wapnowanie w celu podniesienia pH gleby.
- Stosowanie nawozów organicznych i mineralnych dla zwiększenia żyzności.
- Wprowadzanie roślin motylkowych w płodozmianie.
- Ograniczanie uprawy roślin bardzo wymagających pod względem glebowym.
Metody poprawy jakości i produktywności gleb bielicowych to:
- Wapnowanie dla zmniejszenia zakwaszenia.
- Nawożenie obornikiem, kompostem lub nawozami zielonymi.
- Stosowanie nawozów mineralnych bogatych w fosfor, potas i mikroelementy.
- Poprawa struktury gleby przez uprawę roślin strukturotwórczych i zabiegi agrotechniczne.
Rośliny uprawne odpowiednie dla gleb bielicowych
Żyto
Ziemniak
Owies
Borówka amerykańska
Sosna zwyczajna (w zalesieniach)
Łubin żółty i wąskolistny
Najważniejsze informacje o glebach bielicowych
Gleby bielicowe są typem gleb o specyficznych właściwościach fizycznych i chemicznych, wynikających z procesów bielicowania. Występują głównie w strefie klimatu umiarkowanego chłodnego i na terenach z dominacją piasków.
Charakteryzują się niską żyznością, kwaśnym odczynem i ograniczoną przydatnością rolniczą, jednak dzięki odpowiednim zabiegom mogą być wykorzystywane w produkcji roślinnej i leśnej.;