Septorioza to choroba grzybowa, która często atakuje zboża. Powoduje spadek plonów nawet o 40 proc. W Polsce rolnicy najczęściej zmagają się z jej dwiema odmianami: septoriozą paskowaną liści i septoriozą plew. Czym charakteryzuje się ta choroba i jak się jej pozbyć?
Septorioza liści – objawy, czyli jak ją rozpoznać?
Wśród najczęściej spotykanych chorób grzybowych zbóż występuje septorioza paskowana liści pszenicy. Wywołują ją grzyby z rodziny Septoria, a mianowicie odmiana Mycosphaerella graminicola. Atakuje ona:
- liścienie,
- łodygi,
- liście właściwe.
W zaatakowanych miejscach pojawiają się żółto-brunatne plamy, które z upływem czasu zmieniają odcień na szary lub biały. Septorioza liści pszenżyta objawia się w podobny sposób, jednakże wokół tych plam z reguły wykwita ciemna obwódka.
Septorioza paskowana pszenicy z czasem obejmuje całą powierzchnię liścia. Na ich powierzchni tworzą się owocniki, zwane piknidiami, w których gromadzą się zarodniki. Zainfekowane liście usychają, osłabiając roślinę. W efekcie tego plon spada od 10 do 40 proc.
Choroba na początku atakuje dolne liście. Z czasem charakterystyczne żółto-brunatne plamy pojawiają się również na wyższych partiach liści. Septorioza najczęściej zagraża uprawom wiosną, gdy temperatura oscyluje w granicach 10-15 °C, a na przełomie lata rozwijają się wspomniane piknidia.
Czym się różni septorioza liści od septoriozy plew?
Septoriozę liści wywołuje odmiana grzyba Mycosphaerella graminicola, a septoriozę plew Septoria nodorum. W przypadku tej drugiej charakterystyczne plamy pojawiają się już na siewkach, a po pewnym czasie zajmują także źdźbła, kłosy i liście. Plamy przyjmują też nieco inną postać, a mianowicie mają jasnobrunatny kolor i bardziej soczewkowaty kształt. Na samym początku otacza je dodatkowo obwódka. Piknidia w przypadku septoriozy są ułożone mniej regularnie niż przy septoriozie liści.
Kiedy atakuje septorioza liści?
Septorioza jest odporna na zmienne temperatury – pojawia się w zakresie nawet od 2 do 32°C, jednakże poniżej 7°C nie wywołuje infekcji. Największe szkody wyrządza jednak w temp. 10-15°C. Na rozwój septoriozy wpływa również wysoka wilgotność powietrza.
pszenica jest podatna na septoriozę w każdej fazie rozwojowej. Choroba często opanowuje liście rosnące wyżej, a najbardziej podatne na obumarcie są te najstarsze. Najgroźniejsza staje się po porażeniu flagowych liści, co świadczy o wysokim stopniu zaawansowania choroby. Chociaż septorioza najczęściej atakuje pszenicę, zagraża również uprawie pszenżyta.
Jak skutecznie zapobiegać septoriozie liści?
Zarodniki septoriozy często pozostają w resztkach pożniwnych. Dlatego warto stosować przemyślaną agrotechnikę:
- przeoranie resztek pożniwnych,
- zastosowanie preparatów, które usprawniają rozkład resztek pożniwnych,
- zaprawianie materiału siewnego,
- uprawa odmian odpornych na chorobę,
- ograniczenie gęstości siewu,
- stosowanie przerw (2-3 lata) w uprawie zbóż tego samego gatunku na tym samym terenie.
Profilaktyczne działania zapobiegające septoriozie liści wykazują się dużą skutecznością. Warto także regularnie sprawdzać stan zbóż. Jedną z metod jest lustacja pola jesienią. Zalecane jest sprawdzanie po przekątnej pola około 50 roślin i zwrócenie uwagi na to, czy pojawiają się charakterystyczne plamy.
Septorioza paskowana liści pszenicy i jej zwalczanie – co zrobić?
Jako że septorioza prowadzi do przedwczesnego zamierania liści, co utrudnia rozwój roślin i zmniejsza plony, należy jak najszybciej zwalczyć pierwsze objawy choroby. Obecnie jednymi z najskuteczniejszych metod jest stosowanie odpowiednio dobranych fungicydów. Środki te, zwłaszcza te, mające w składzie więcej niż jedną substancję czynną, skutecznie hamują rozwój grzybów, w efekcie czego ograniczają ich szkodliwe działanie. Dobrym wyborem są te, które mają w składzie więcej niż jedną substancję czynną. Specjaliści polecają:
- tebukonazol,
- metkonazol,
- karboksyamidy,
- protiokonazol,
- strobiluryny,
- spiroksamina.
Na zabieg z użyciem fungicydów warto zdecydować się po dokładnej lustracji uprawy. Gdy u 30 proc. zbóż wystąpią objawy septoriozy, wówczas zabieg fungicydowy jest konieczny. Odpowiednio dobrane środki ochrony roślin, stosowane zgodnie z zaleceniami producentów zapewniają zdrowotność uprawy i jakość plonu.
BIBLIOGRAFIA:
- Vademecum środków ochrony roślin, praca zbiorowa, Hortpress 2007 r.
- A. Nespiak, Choroby i szkodniki roślin rolniczych, 1979 r.
- L.Kowalska, T.Góral, Septorioza plew – choroba pszenicy i pszenżyta powodowana przez grzyb Parastagonospora nodorum, BIULETYN INSTYTUTU HODOWLI I AKLIMATYZACJI ROŚLIN Nr 299 2023 rok, strony 39–53.
- Septorioza paskowana liści pszenicy (Zymoseptoria tritici): struktura populacji grzyba, identyfikacja loci odporności w pszenicy oraz wprowadzenie efektywnych genów odporności do materiałów hodowlanych, praca zbiorowa, kierownik projektu Dr hab. Paweł Cz. Czembor, prof. Instytutu, 2021 rok.
- L.Kowalska, T.Goral, Septorioza plew – choroba pszenicy i pszenżyta powodowana przez grzyb Parastagonospora nodorum, Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, 2023 rok.
