Buroziemy to jeden z typów gleb występujących głównie w klimacie suchym i półsuchym. Stanowią ważny element środowiska glebowego, szczególnie na terenach stepowych i półpustynnych, odgrywając istotną rolę zarówno w przyrodzie, jak i w gospodarce człowieka.
Charakterystyka ogólna
Buroziem definiuje się jako glebę mineralną powstałą w warunkach umiarkowanie suchego klimatu, charakteryzującą się niewielką zawartością materii organicznej i jasnobrązowym zabarwieniem poziomu próchnicznego. Główne cechy fizyczne buroziemów to luźna, piaszczysto-gliniasta struktura oraz stosunkowo mała miąższość poziomu próchnicznego.
Chemicznie gleby te wykazują niską zawartość próchnicy (zwykle poniżej 2%), umiarkowaną zasobność w składniki pokarmowe oraz lekko zasadowy odczyn pH. Często obserwuje się w nich obecność węglanów wapnia, co wpływa na ich właściwości chemiczne i fizyczne.
Rozmieszczenie geograficzne
Buroziemy występują w różnych częściach świata, głównie na terenach o klimacie suchym i półsuchym. Najważniejsze obszary ich występowania to:
- Azja Środkowa (Kazachstan, Mongolia, północne Chiny)
- Europa Wschodnia (południowa Rosja, Ukraina)
- Ameryka Północna (niektóre obszary prerii Kanady i USA)
- Ameryka Południowa (stepy Argentyny)
- Afryka Północna (fragmenty strefy stepowej i półpustynnej)
| Region | Przykładowe kraje/obszary |
|---|---|
| Azja Środkowa | Kazachstan, Mongolia, płn. Chiny |
| Europa Wschodnia | południowa Rosja, Ukraina |
| Ameryka Północna | prerie Kanady, środkowe USA |
| Ameryka Południowa | stepy Argentyny |
| Afryka Północna | fragmenty strefy stepowej |
Procesy glebotwórcze
Buroziemy powstają w wyniku specyficznych procesów glebotwórczych zachodzących w warunkach ograniczonej wilgotności i umiarkowanej temperatury. Główną rolę odgrywa tu mineralizacja substancji organicznej, która przebiega szybciej niż jej akumulacja, co skutkuje niewielką ilością próchnicy.
Procesy oddziaływania wapnia, dekarbonatyzacji oraz słabej iluwiacji (czyli przemieszczania składników w głąb profilu glebowego) prowadzą do powstania charakterystycznych poziomów glebowych. Brak intensywnych opadów ogranicza wymywanie składników mineralnych, przez co gleby te zachowują zasadowy odczyn i obecność węglanów.
Znaczenie w rolnictwie
Buroziemy mają umiarkowaną przydatność dla rolnictwa. Ze względu na niską zawartość próchnicy i ograniczoną pojemność wodną, ich naturalna żyzność jest stosunkowo mała. Wymagają one stosowania nawożenia organicznego i mineralnego, aby uzyskać zadowalające plony większości roślin uprawnych.
Najlepiej sprawdzają się przy uprawie roślin sucholubnych, takich jak:
- proso,
- sorgo,
- jęczmień,
- pszenica twarda.
W warunkach zrównoważonego gospodarowania i nawadniania możliwe jest także uprawianie słonecznika, lucerny czy kukurydzy, jednak plony tych roślin często są niższe niż na glebach czarnoziemnych lub brunatnych.
Wpływ na hodowlę zwierząt
Buroziemy wpływają na jakość pastwisk głównie poprzez ograniczoną produktywność roślinności, wynikającą z niskiej pojemności wodnej i skąpej zawartości składników pokarmowych. Pastwiska na tych glebach cechują się umiarkowaną lub niską wydajnością, co wpływa na możliwości wypasu zwierząt, takich jak owce, kozy czy bydło.
Zróżnicowanie fauny jest mniejsze niż na glebach bardziej żyznych, choć niektóre gatunki przystosowały się do warunków stepowych i korzystają z naturalnych zasobów buroziemów.
Zarządzanie i ochrona
Wprowadzanie płodozmianu z udziałem roślin motylkowych w celu wzbogacenia gleby w azot. Stosowanie nawozów organicznych (obornik, kompost) dla zwiększenia zawartości próchnicy. Mulczowanie gleby w celu ograniczenia parowania wody i poprawy struktury. Ograniczanie głębokiej orki, aby przeciwdziałać przesuszeniu profilu glebowego. Wdrażanie odpowiednich systemów nawadniania, zwłaszcza przy uprawie roślin wrażliwych na suszę. Ochrona przed erozją wiatrową poprzez utrzymywanie roślinności okrywowej oraz tworzenie pasów ochronnych.
Porównanie z innymi typami gleb
| Cechy | Buroziem | Czornoziem | Gleba brunatna | Gleba bielicowa |
|---|---|---|---|---|
| Zawartość próchnicy | niska (<2%) | wysoka (5–10%) | umiarkowana (2–5%) | bardzo niska (<1%) |
| Odczyn pH | lekko zasadowy | zasadowy | lekko kwaśny | kwaśny |
| Zasobność w składniki | umiarkowana | bardzo wysoka | umiarkowana | niska |
| Przydatność rolnicza | średnia | bardzo wysoka | dobra | niska |
| Obszar występowania | stepy, półpustynie | stepy | strefa umiarkowana | strefa chłodna |
Zalecenia praktyczne
Rolnikom i hodowcom gospodarującym na buroziemach zaleca się stosowanie płodozmianów z udziałem roślin motylkowych, regularne nawożenie organiczne oraz wykorzystanie technik ograniczających parowanie wody, takich jak mulczowanie. Wskazane jest również wprowadzenie systemów nawadniających, zwłaszcza przy uprawie roślin wysokoplonujących.
W przypadku użytkowania pastwisk warto unikać nadmiernego wypasu i chronić glebę przed erozją, utrzymując odpowiedni poziom roślinności ochronnej.;