Azotan wapnia (Saletra wapniowa)

Azotan wapnia to związek chemiczny szeroko wykorzystywany w rolnictwie, głównie jako nawóz mineralny. Jego zastosowanie przyczynia się do poprawy plonowania roślin oraz jakości gleby, a także może mieć znaczenie w hodowli zwierząt.

Azotan wapnia (inaczej saletra wapniowa) to sól nieorganiczna, będąca połączeniem jonów wapnia i azotanowych. Jest cenionym źródłem łatwo przyswajalnego azotu i wapnia dla roślin uprawnych.

Właściwości fizykochemiczne

Azotan wapnia charakteryzuje się określonym składem chemicznym i właściwościami, które warunkują jego zastosowanie w rolnictwie.

Skład chemiczny i wzór chemiczny

Azotan wapnia ma wzór chemiczny Ca(NO₃)₂. Zawiera on dwa aniony azotanowe (NO₃⁻) oraz jeden kation wapnia (Ca²⁺).
Właściwości fizyczne
- Ciało stałe, zazwyczaj w postaci białych granulek lub kryształów
- Bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie
- Bez zapachu
- Silnie higroskopijny (łatwo pochłania wilgoć z powietrza)
Właściwości chemiczne
- Odczyn lekko zasadowy w roztworze (pH ok. 6–7)
- Działa jako utleniacz, może reagować z substancjami redukującymi
- W podwyższonej temperaturze rozkłada się, wydzielając tlenki azotu
- Niepalny, lecz może wspomagać spalanie innych substancji

Zastosowanie w rolnictwie

Azotan wapnia jest jednym z najważniejszych nawozów mineralnych stosowanych w nowoczesnej produkcji roślinnej. Stanowi źródło łatwo przyswajalnego azotu w formie azotanowej oraz wapnia, który odgrywa istotną rolę w budowie ścian komórkowych roślin.

Stosowanie azotanu wapnia wpływa na wzrost, wytrzymałość i odporność roślin na choroby oraz polepsza jakość plonu.

Korzyści dla roślin
- Szybko dostępny azot sprzyja intensywnemu wzrostowi roślin
- Obecność wapnia poprawia strukturę ścian komórkowych i zwiększa odporność na choroby
- Zmniejsza podatność owoców i warzyw na choroby fizjologiczne, np. suchą zgniliznę wierzchołkową pomidora
- Poprawia jakość plonów, m.in. jędrność owoców i warzyw
- Ułatwia pobieranie innych składników pokarmowych z gleby
Sposoby aplikacji w uprawach
1. Posypowo, bezpośrednio na glebę przed siewem lub sadzeniem roślin
2. Pogłównie, wokół rosnących roślin w trakcie sezonu wegetacyjnego
3. W formie roztworu wodnego, jako nawóz płynny w systemach fertygacji (nawadnianie połączone z nawożeniem)
4. Dolistnie, poprzez oprysk liści roztworem wodnym w przypadku szybkiej potrzeby uzupełnienia wapnia

Zastosowanie w hodowli zwierząt

Azotan wapnia nie jest powszechnie stosowany jako dodatek paszowy, jednak jego obecność w środowisku może pośrednio wpływać na zdrowie zwierząt gospodarskich. Utrzymanie właściwego poziomu wapnia w glebie i roślinach paszowych wpływa na jakość pasz oraz stan zdrowia zwierząt.

Potencjalne zastosowania w paszach
- Poprawa wartości pokarmowej roślin pastewnych dzięki lepszej zawartości wapnia
- Wspomaganie mineralizacji kości u zwierząt poprzez pośrednie zwiększenie podaży wapnia z roślin
- Zapobieganie niedoborom wapnia w diecie zwierząt roślinożernych
- Zmniejszenie ryzyka chorób metabolicznych wynikających z niedoboru wapnia

Bezpieczeństwo i środki ostrożności

Stosowanie azotanu wapnia wiąże się z koniecznością zachowania ostrożności ze względu na jego właściwości utleniające oraz możliwość negatywnego oddziaływania na środowisko i zdrowie ludzi przy niewłaściwym użytkowaniu. Substancja ta może powodować podrażnienia skóry i oczu, a także stanowić zagrożenie w przypadku przedostania się do wód powierzchniowych, przyczyniając się do eutrofizacji.

Zalecenia dotyczące przechowywania i stosowania
- Przechowywać w suchym, chłodnym i dobrze wentylowanym miejscu, z dala od źródeł ciepła i substancji łatwopalnych
- Unikać kontaktu z oczami, skórą i odzieżą – stosować środki ochrony indywidualnej (rękawice, okulary ochronne)
- Nie mieszać z substancjami organicznymi i łatwopalnymi
- Przechowywać z dala od dzieci i zwierząt domowych
- Zapobiegać przedostaniu się nawozu do zbiorników wodnych i kanalizacji
- Stosować zgodnie z zaleceniami producenta oraz aktualnymi normami prawnymi

Przepisy prawne i regulacje

Azotan wapnia podlega przepisom krajowym i unijnym dotyczącym obrotu i stosowania nawozów mineralnych. W Polsce oraz w Unii Europejskiej określono wymagania dotyczące jakości i bezpieczeństwa nawozów, a także limity zawartości niepożądanych zanieczyszczeń.

Obowiązują także regulacje mające na celu ochronę środowiska przed skażeniem azotanami, w tym Dyrektywa Azotanowa UE.

Ograniczenia i zalecenia prawne
- Obowiązkowe przestrzeganie dawek nawozowych określonych w planie nawożenia
- Zakaz stosowania nawozów azotowych w określonych okresach (np. zimą) na terenach szczególnie narażonych na zanieczyszczenie wód
- Wymagane prowadzenie ewidencji stosowania nawozów azotowych w gospodarstwach powyżej określonej powierzchni
- Konieczność oznakowania opakowań nawozu zgodnie z przepisami UE
- Obowiązek zgłaszania większych ilości magazynowanych nawozów w określonych przypadkach (bezpieczeństwo pożarowe)

Alternatywy i substytuty

Inne nawozy zawierające azot i wapń
- Saletra amonowo-wapniowa
- Saletra amonowa z dodatkiem kredy
- Azotan magnezowo-wapniowy
- Gips nawozowy (siarczan wapnia) – źródło wapnia bez azotu
- Saletrzak (nawóz azotowy z dodatkiem węglanu wapnia)
- Wapno nawozowe z domieszką azotu

Porównanie z innymi nawozami

Cecha	Azotan wapnia	Saletra amonowa	Saletra amonowo-wapniowa	Gips nawozowy
Zawartość azotu	wysoka	bardzo wysoka	wysoka	brak
Zawartość wapnia	wysoka	brak	umiarkowana	bardzo wysoka
Rozpuszczalność w wodzie	bardzo dobra	bardzo dobra	bardzo dobra	umiarkowana
Odczyn	lekko zasadowy	lekko kwaśny	lekko zasadowy	obojętny
Szybkość działania	szybka	bardzo szybka	szybka	wolna
Możliwość stosowania dolistnie	tak	tak	tak	nie