Adiuwant w kontekście rolnictwa i hodowli to substancja wspomagająca działanie głównych środków ochrony roślin, nawozów, leków weterynaryjnych lub preparatów stosowanych w hodowli roślin i zwierząt. Zastosowanie adiuwantów ma na celu zwiększenie skuteczności, poprawę przyswajalności lub trwałości działania tych środków. W rolnictwie, hodowli zwierząt i roślin adiuwanty odgrywają istotną rolę w optymalizacji procesów produkcyjnych oraz minimalizacji strat związanych z niewłaściwym wykorzystaniem preparatów.
Rodzaje adiuwantów
- Adiuwanty powierzchniowo czynne (surfaktanty) – substancje zmniejszające napięcie powierzchniowe cieczy, co ułatwia rozprzestrzenianie się preparatu na powierzchni liści lub skóry.
- Adiuwanty poprawiające zwilżalność – ułatwiają równomierne pokrycie powierzchni przez ciecz roboczą, co zwiększa skuteczność działania środków ochrony roślin.
- Adiuwanty zwiększające przyczepność (kleje) – zapewniają lepsze przyleganie preparatu do powierzchni liści, nasion lub skóry zwierząt.
- Adiuwanty olejowe (mineralne, roślinne) – stosowane w celu zwiększenia penetracji substancji czynnej oraz ograniczenia strat przez odparowanie.
- Adiuwanty penetrujące – wspomagają przenikanie substancji czynnych przez bariery, takie jak kutykula liści lub skóra.
- Adiuwanty antyodparowujące – ograniczają straty środków ochrony roślin przez parowanie, szczególnie podczas zabiegów w wysokiej temperaturze.
- Adiuwanty buforujące pH roztworu – stabilizują wartość pH cieczy roboczej, zapobiegając rozkładowi substancji czynnych.
- Adiuwanty sekwestrujące (wiążące jony metali) – neutralizują niepożądane jony obecne w wodzie, które mogłyby wpłynąć na skuteczność preparatów.
- Adiuwanty immunostymulujące – stosowane w szczepionkach dla zwierząt w celu zwiększenia odpowiedzi immunologicznej.
Mechanizm działania
Adiuwanty wpływają na skuteczność środków ochrony roślin oraz produktów wykorzystywanych w hodowli poprzez modyfikację właściwości fizycznych i chemicznych cieczy roboczych lub preparatów. Substancje te mogą:
- poprawiać zwilżalność powierzchni liści, co ułatwia równomierne rozprowadzenie cieczy,
- zwiększać przyleganie preparatów do tkanek, co ogranicza ich spłukiwanie przez deszcz,
- ułatwiać przenikanie substancji czynnych do wnętrza organizmu rośliny lub zwierzęcia poprzez obniżenie napięcia powierzchniowego lub zwiększenie rozpuszczalności,
- stabilizować pH roztworu, co zapobiega rozkładowi lub dezaktywacji substancji czynnych.
W przypadku adiuwantów immunostymulujących stosowanych w hodowli zwierząt, mechanizm działania polega na wzmacnianiu odpowiedzi immunologicznej na podawane szczepionki, co przyczynia się do skuteczniejszej ochrony zwierząt przed chorobami.
Zastosowania w rolnictwie
Stosowanie surfaktantów podczas oprysków herbicydami w uprawie zbóż – poprawia zwilżanie i równomierne pokrycie liści, co zwiększa skuteczność zwalczania chwastów.
Dodatek adiuwantów olejowych do insektycydów w uprawach warzyw – zwiększa przyswajalność substancji czynnej przez szkodniki poprzez lepszą penetrację ich kutykuli.
Użycie adiuwantów antyodparowujących podczas oprysków fungicydami w sadach – ogranicza straty preparatu przez parowanie, szczególnie w warunkach wysokiej temperatury i niskiej wilgotności powietrza.
Wykorzystanie adiuwantów buforujących do stabilizacji pH cieczy roboczej przy opryskach roślin rzepaku – poprawia skuteczność pestycydów poprzez utrzymanie optymalnych warunków chemicznych dla ich działania.
Zastosowania w hodowli zwierząt
Dodawanie adiuwantów immunostymulujących do szczepionek dla bydła i trzody chlewnej – zwiększa odpowiedź immunologiczną zwierząt, co poprawia skuteczność szczepień.
Zastosowanie adiuwantów poprawiających rozpuszczalność leków weterynaryjnych w wodzie pitnej dla drobiu – umożliwia równomierne rozprowadzenie leku oraz łatwiejsze jego pobranie przez ptaki.
Użycie adiuwantów stabilizujących w preparatach mineralnych podawanych zwierzętom gospodarskim – zapobiega wytrącaniu się składników mineralnych, co zapewnia ich właściwe przyswajanie.
Zastosowania w hodowli roślin
- Zastosowanie adiuwantów penetrujących w produkcji sadzonek roślin ozdobnych – przyspiesza działanie regulatorów wzrostu, umożliwiając szybsze ukorzenianie i rozwój roślin.
- Dodatek adiuwantów powierzchniowo czynnych do nawozów dolistnych w uprawie szklarniowej warzyw – poprawia pobieranie składników odżywczych przez liście, co wpływa na lepszy wzrost i plonowanie.
- Wykorzystanie adiuwantów klejących podczas aplikacji preparatów ochronnych na nasiona roślin użytkowych – zwiększa przyczepność i trwałość działania środków zaprawiających, chroniąc nasiona przed patogenami.
Korzyści stosowania adiuwantów
Stosowanie adiuwantów w rolnictwie i hodowli pozwala na:
- zwiększenie efektywności stosowanych preparatów,
- zmniejszenie dawek środków chemicznych bez utraty skuteczności,
- ograniczenie strat wynikających ze spłukiwania i odparowywania,
- poprawę bezpieczeństwa środowiskowego przez bardziej precyzyjne oddziaływanie na organizmy docelowe,
- wspieranie zdrowia zwierząt i roślin poprzez zwiększanie ich odporności na choroby i stresy środowiskowe.
Wyzwania i ograniczenia
- Ryzyko fitotoksyczności, czyli uszkodzenia roślin przy nieprawidłowym doborze lub przedawkowaniu adiuwantów.
- Możliwość wystąpienia reakcji alergicznych lub niepożądanych u zwierząt przy nadmiernym stosowaniu adiuwantów immunostymulujących.
- Ograniczenia w stosowaniu niektórych adiuwantów w uprawach ekologicznych, wynikające z wymogów certyfikacji.
- Konieczność dostosowania rodzaju i dawki adiuwantu do specyfiki preparatu oraz warunków środowiskowych, takich jak temperatura, wilgotność czy rodzaj uprawy.
- Wpływ niektórych adiuwantów na środowisko wodne przy niewłaściwym stosowaniu, zwłaszcza w pobliżu zbiorników wodnych.
Bezpieczeństwo i regulacje
Stosowanie adiuwantów w rolnictwie i hodowli podlega regulacjom prawnym zarówno na poziomie krajowym, jak i unijnym. Przed wprowadzeniem do obrotu adiuwanty muszą być zarejestrowane i ocenione pod kątem bezpieczeństwa dla ludzi, zwierząt i środowiska.
Zaleca się stosowanie wyłącznie produktów dopuszczonych do użytku i zgodnych z zaleceniami producenta. W trakcie aplikacji adiuwantów należy przestrzegać środków ostrożności, takich jak stosowanie odpowiedniej odzieży ochronnej, unikanie kontaktu z preparatem oraz właściwa utylizacja pozostałości i opakowań.;