Jak założyć gospodarstwo rolne od podstaw? Przewodnik dla początkujących

Rolnictwo pozostaje jednym z filarów polskiej gospodarki, co potwierdza budżet na 2025 rok – 84,3 mld zł, czyli o 7,5% więcej niż rok wcześniej. Widać więc wyraźnie, że państwo intensywnie inwestuje w ten sektor. Jak założyć gospodarstwo rolne od zera? Odpowiedź poniżej. 

Kim jest rolnik?

Status rolnika określa ustawa z 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U. 2003 Nr 64 poz. 592). Zgodnie z nią rolnikiem indywidualnym jest osoba fizyczna, która:

• jest właścicielem, użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych,
• posiada użytki rolne o łącznej powierzchni nieprzekraczającej 300 ha,
• ma kwalifikacje rolnicze,
• co najmniej od 5 lat mieszka w gminie, gdzie znajduje się jedna z jego nieruchomości rolnych,
• przez ten okres osobiście prowadzi gospodarstwo.

Co jest istotne? Rolnik nie może powierzyć prowadzenia gospodarstwa osobie trzeciej. Gdyby na przykład wyjechał z kraju na kilka lat i nie zajmował się gospodarstwem, złamałby warunki ustawy.

Kto może zostać rolnikiem?

Jakie trzy elementy są najważniejsze?

1. Posiadanie lub dzierżawa ziemi rolnej (minimum 1 ha).
2. Kwalifikacje rolnicze.
3. Zamieszkanie w gminie, gdzie znajduje się ziemia, przez co najmniej 5 lat i prowadzenie gospodarstwa w tym czasie.

Jeśli nie doszło do odziedziczenia gospodarstwa, konieczny jest zakup lub dzierżawa gruntów oraz zdobycie kwalifikacji potwierdzonych dokumentami.

Jak zdobyć ziemię rolną?

Zakup ziemi rolnej w Polsce jest regulowany przez prawo. Istnieją trzy scenariusze.

• Działka do 1 ha – może ją kupić praktycznie każdy, ale Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR) ma prawo pierwokupu.
• Działka powyżej 1 ha od osoby niespokrewnionej – wymaga zgody KOWR, a to oznacza dodatkową procedurę.
• Zakup od bliskiej rodziny – brak ograniczeń poza limitem 300 ha.

Do otrzymania zgodny na zakup większej działki, trzeba wykazać, że:

• nabywca ma kwalifikacje rolnicze,
• zobowiąże się do osobistego prowadzenia gospodarstwa,
• zamieszka w gminie, gdzie leży ziemia, przez 5 lat od zakupu.

Jak zdobyć kwalifikacje rolnicze?

Kwalifikacje rolnicze można potwierdzić wykształceniem lub praktyką. Ustawa przewiduje kilka możliwości.

• Wykształcenie rolnicze (szkoła zawodowa, technikum lub studia).
• Studia wyższe nierolnicze + studia podyplomowe z rolnictwa.
• Wykształcenie średnie nierolnicze + 3 lata pracy w rolnictwie.
• Podstawowe lub zawodowe nierolnicze + 5 lat pracy w rolnictwie.

Praktykę trzeba udokumentować – na przykład ubezpieczeniem w KRUS, zaświadczeniem z urzędu gminy lub umową o pracę w gospodarstwie.

Jak wygląda procedura zgody KOWR?

Jeśli rolnik chce kupić działkę powyżej 1 ha od osoby niespokrewnionej, musi przejść formalny proces. Wniosek do KOWR powinien zawierać:

• dane stron transakcji,
• szczegółowy opis nieruchomości (wypis z ewidencji gruntów, odpis z księgi wieczystej),
• zobowiązanie do prowadzenia działalności rolniczej,
• dokumenty potwierdzające kwalifikacje rolnicze.

Sprzedający dodatkowo musi wykazać, że próbował sprzedać działkę rolnikowi (na przykład przez ogłoszenie w systemie KOWR). Dopiero gdy w ciągu miesiąca nie będzie chętnych, może zbyć ziemię bez statusu rolnika.

Jak zarejestrować gospodarstwo?

Po zakupie ziemi trzeba dopełnić kilku formalności.

• Zgłoszenie w urzędzie gminy – jako podmiot prowadzący działalność rolniczą.
• Rejestracja w inspekcjach – Sanitarnej i Weterynaryjnej, jeśli planowana jest produkcja żywności lub hodowla zwierząt.
• Rejestracja w ARiMR – obowiązkowa, jeśli rolnik chce korzystać z dopłat.

Działalność rolnicza w większości przypadków nie podlega podatkowi dochodowemu, lecz rolnemu. W niektórych przypadkach konieczna będzie rejestracja jako podatnik VAT.

Jak założyć gospodarstwo rolne ekologiczne?

Przede wszystkim należy zgłosić zamiar prowadzenia takiej działalności do wybranej jednostki certyfikującej. Należy przejść proces certyfikacji, spełniając określone normy i poddając się kontrolom. W tym czasie gospodarstwo przechodzi okres przestawiania na produkcję ekologiczną – zazwyczaj trwa 12–36 miesięcy. Dodatkowo warto rozważyć pozyskanie dotacji na rozwój gospodarstwa

Program „Młody Rolnik” – wsparcie na start

Dla osób, które chcą rozpocząć działalność rolniczą, dostępny jest Program „Młody Rolnik”. Zapewnia finansowe wsparcie na rozwój gospodarstwa. Premia wynosi 200 000 zł i wypłacana jest w dwóch ratach: pierwsza – 140 000 zł po spełnieniu warunków przyznania pomocy, a druga – 60 000 zł po realizacji biznesplanu.

Środki można przeznaczyć na inwestycje w gospodarstwie. Jakie? Na przykład zakup gruntów, maszyn, budynków gospodarczych czy stada podstawowego zwierząt.

Najważniejsze założenia programu:

• Kwota wsparcia: 200 000 zł w dwóch transzach.
• Adresaci: osoby rozpoczynające działalność rolniczą lub rozwijające gospodarstwo.
• Przeznaczenie środków: minimum 70% kwoty musi być wykorzystane na inwestycje w środki trwałe.
• Biznesplan: wymagany jest dokument określający cele i sposób wykorzystania premii.
• Nabór wniosków: odbywa się online przez Platformę Usług Elektronicznych ARiMR.
• Aktualny termin naboru: na rok 2025 rozpoczął się 2 czerwca.

Za przyjmowanie wniosków i wypłatę środków odpowiada ARiMR (Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa).

Tak więc, jak założyć gospodarstwo rolne krok po kroku? Ten proces wymaga posiadania ziemi, rejestracji w ARiMR i spełnienia wymogów dotyczących kwalifikacji oraz prowadzonej działalności.

Bibliografia:

1. https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-jak-zalozyc-gospodarstwo-rolne-warunki [dostęp: 21.08.2025]
2. https://www.morizon.pl/blog/jak-zostac-rolnikiem-i-zalozyc-gospodarstwo-rolne-poradnik/ [dostęp: 21.08.2025]
3. https://halowies.pl/rolnik/jak-samemu-zalozyc-gospodarstwo-rolne-od-zera-2354580 [dostęp: 21.08.2025]