Termin „ekstensywny” w kontekście rolnictwa, hodowli zwierząt i roślin odnosi się do sposobu gospodarowania, w którym produkcja opiera się na wykorzystaniu dużych powierzchni ziemi przy relatywnie niskim nakładzie pracy, środków produkcji i technologii na jednostkę powierzchni lub zwierzęcia. W systemach ekstensywnych priorytetem jest wykorzystanie naturalnych zasobów środowiska, a nie maksymalizacja wydajności z jednostki areału czy ze zwierzęcia.
Cechy systemu ekstensywnego
System ekstensywny w rolnictwie i hodowli charakteryzuje się niskim poziomem intensyfikacji produkcji. Oznacza to, że stosuje się niewielkie ilości nawozów mineralnych, środków ochrony roślin i mechanizacji, a także ograniczoną obsadę zwierząt na jednostkę powierzchni.
W przeciwieństwie do systemów intensywnych, gdzie dąży się do osiągnięcia maksymalnych plonów lub wydajności przy wysokim zużyciu środków produkcji, system ekstensywny koncentruje się na zrównoważonym wykorzystaniu zasobów naturalnych oraz minimalizacji wpływu na środowisko.
Jak wygląda ekstensywne rolnictwo
- Produkcja rolna oparta na dużych areałach upraw, przy niewielkim zużyciu nawozów sztucznych i środków chemicznych.
- Utrzymanie żyzności gleby poprzez płodozmian, nawożenie naturalne (obornik, kompost) oraz pozostawianie ugorów.
- Ograniczone stosowanie zaawansowanej mechanizacji i technologii.
- Uprawa odmian roślin odpornych na trudne warunki środowiskowe.
- Niewielka gęstość zasiewów i umiarkowane plony z jednostki powierzchni.
Na czym polega ekstensywna hodowla
Hodowla opiera się na wykorzystaniu dużych pastwisk oraz naturalnych zasobów paszowych, bez intensywnego dokarmiania paszami treściwymi.
Najczęściej ekstensywnie hoduje się zwierzęta takie jak bydło mięsne, owce, konie, kozy oraz niektóre gatunki drobiu.
- Korzyści:
- Lepsze warunki dobrostanu zwierząt wynikające z większej swobody poruszania się.
- Mniejsze obciążenie środowiska naturalnego, dzięki ograniczonej emisji zanieczyszczeń i niższemu zużyciu zasobów.
- Wyzwania:
- Niższa wydajność produkcyjna w przeliczeniu na jedno zwierzę lub jednostkę powierzchni.
- Zależność od warunków pogodowych i jakości pastwisk.
- Wyższe koszty transportu i zarządzania dużymi areałami.
Jak wygląda ekstensywna uprawa roślin
- Stosowanie tradycyjnych metod uprawy, takich jak płodozmian i ugorowanie.
- Minimalne użycie nawozów mineralnych i środków ochrony roślin, preferowanie nawożenia naturalnego.
- Uprawa roślin odpornych na suszę i niską żyzność gleby, np. proso, żyto, owies, łubin.
- Zastosowanie odmian lokalnych, dostosowanych do warunków klimatyczno-glebowych regionu.
- Wykorzystywanie dużych areałów przy niskim zagęszczeniu roślin.
Plusy i minusy ekstensywnego gospodarowania
| Zalety | Wady |
|---|---|
| Ograniczone zużycie nawozów i środków ochrony roślin | Niższa wydajność w przeliczeniu na jednostkę powierzchni |
| Mniejsze obciążenie środowiska (np. mniejsza emisja zanieczyszczeń) | Większe zapotrzebowanie na powierzchnię gruntów |
| Lepsze warunki dobrostanu zwierząt | Zależność od warunków klimatycznych i pogodowych |
| Zachowanie bioróżnorodności na obszarach użytkowanych ekstensywnie | Mniej opłacalna na obszarach o wysokiej wartości ziemi |
| Niższe koszty inwestycyjne | Potrzeba większych nakładów pracy przy obsłudze rozległych terenów |
| Możliwość użytkowania gleb o niższej jakości | Ograniczone możliwości rozwoju nowoczesnych technologii |
Przykłady ekstensywnych praktyk na świecie
- Rozległe gospodarstwa rolne w Australii i Argentynie, specjalizujące się w hodowli bydła na dużych pastwiskach.
- Pasterstwo owiec w górskich regionach Szkocji i Nowej Zelandii, gdzie warunki środowiskowe uniemożliwiają intensywną produkcję.
- Uprawa zbóż i roślin strączkowych na suchych stepach Ukrainy i Rosji, gdzie stosuje się uproszczone techniki uprawy.
- Gospodarstwa ekologiczne w Europie Środkowej, wykorzystujące ekstensywne metody zarówno w produkcji roślinnej, jak i zwierzęcej.
System ekstensywny w rolnictwie, hodowli zwierząt i roślin opiera się na wykorzystaniu dużych powierzchni oraz ograniczeniu nakładów na środki produkcji i technologię.
Charakteryzuje się niższą wydajnością w porównaniu do systemów intensywnych, lecz przynosi korzyści ekologiczne i umożliwia zrównoważone gospodarowanie zasobami naturalnymi, szczególnie na terenach o ograniczonej przydatności rolniczej.;