Polska jest jednym z liderów produkcji rzepaku w Europie. Niestety, ta roślina z rodziny kapustowatych jest podatna na groźne choroby, w tym suchą zgniliznę kapustnych. Wywołują ją grzyby Leptosphaeria maculans i Leptosphaeria biglobosa, które mogą zniszczyć nawet 75 proc. uprawy. Jak rozpoznać suchą zgniliznę kapustnych w rzepaku i innych roślinach?
Sucha zgnilizna kapustnych – objawy
W jaki sposób można zidentyfikować suchą zgniliznę kapustnych, potocznie nazywaną fomą lub fomozą? Choroba atakuje siewki, liścienie i liście właściwe. Pierwsze stadium jest widoczne jesienią – infekcja objawia się niewielkimi plamkami w żółtym kolorze.
Z biegiem czasu wspomniane zmiany rosną i przybierają postać jasnobeżowej martwicy o charakterystycznym owalnym kształcie, otoczonym ciemniejszą obwódką. Wewnątrz niej powstają owocniki zwane piknidiami. Wyglądają jak czarne kropki i są źródłem dalszego rozprzestrzeniania się choroby. Owocniki uwalniają zarodniki konidialne, które osadzają się na pozostałych roślinach, wywołując infekcję.
Sucha zgnilizna kapustnych nasila się wiosną. Grzyby przenoszą się z liści na łodygi i szyjki korzeniowe. Następuje przewężenie szyjki korzeniowej lub części korzenia, w efekcie czego roślina nie jest w stanie prawidłowo się odżywiać – nie pobiera odpowiednio wody i składników odżywczych. Niestety, zmiany chorobowe często są widoczne dopiero po przekrojeniu rośliny – wewnątrz niej znajdują się ciemne plamy. Początkowo wilgotne, z czasem stają się suche, a roślina obumiera.
Fot. Sucha zgnilizna kapustnych jest bardzo niebezpieczną chorobą, mogącą skutkować stratami w plonowaniu aż do 75%.
Kiedy atakuje sucha zgnilizna kapustnych?
Sucha zgnilizna kapustnych najszybciej rozwija się przy podwyższonym poziomie wilgotności i wysokiej temperaturze, czyli w dogodnym środowisku dla grzybów. Infekcja rozwija się w temperaturze od 5°C do 30°C, a deszczowa pogoda sprzyja jej występowaniu. Pierwsze symptomy choroby można zauważyć już po kilku dniach od zainfekowania. W temperaturze poniżej 20°C infekcja rozwija się wolniej, ponieważ grzybnia nie jest odporna na chłód.
Wilgoć sprzyja rozprzestrzenianiu się zarodników grzybów, zwłaszcza gdy liście są zwilżone od 8 do 48 godzin. Wówczas roślina staje się podatniejsza na ataki suchej zgnilizny kapustnych, zwłaszcza w okresie wiosny. Jednak to jesienią często pojawiają się pierwsze symptomy infekcji, nawet na młodych siewkach rzepaku – na liściach, liścieniach, łodydze i korzeniu.
Co sprzyja występowaniu suchej zgnilizny kapustnych?
Sucha zgnilizna kapustnych atakuje rzepak, brukiew, gorczycę, kapustę, kalafior oraz pozostałe rośliny z rodziny kapustnych. Warunki sprzyjające jej wystąpieniu to:
- źle zagospodarowane resztki pożniwne
- obecność szkodników uszkadzających łodygi, takich jak chowacz brukwiaczek
- przesadnie gęsty siew
- zainfekowany materiał do siewu
Straty w plonach mogą osiągnąć do 75 proc.
Jak skutecznie zapobiegać suchej zgniliźnie kapustnych?
W pierwszej kolejności warto zapobiegać infekcji, stosując odpowiednie metody agrotechniczne, takie jak:
- eliminacja samosiewów rzepaku
- walka ze szkodnikami
- stosowanie bezpiecznego materiału siewnego
Duże znaczenie ma również właściwe przyoranie resztek pożniwnych i eliminacja chwastów kapustowatych. Producenci oferują też odmiany rzepaku, odporniejsze na choroby. Dlatego warto dokładnie zapoznać się ze specyfiką i opisem danej odmiany przed zakupem. Dzięki temu uprawa rzepaku ozimego i innych roślin będzie zdecydowanie bezpieczniejsza i prostsza.
Jak zwalczać suchą zgniliznę kapustnych?
W przypadku suchej zgnilizny kapustnych próg szkodliwości wynosi około 15 proc. roślin z objawami infekcji. Najważniejszym krokiem jest dobór właściwych preparatów grzybobójczych. Wysoką skutecznością w walce z chorobą cechują się środki fungicydowe o układowym działaniu i z grupy triazoli.
Zwalczanie z użyciem preparatów fungicydowych można zastosować już jesienią, gdy tylko pojawią się pierwsze symptomy infekcji. Środki te zawierają substancje czynne:
- tebukonazol
- paklobutrazol
- difenokonazol
- protiokonazol
- metkonazol
Warto pamiętać, że preparaty z rodziny triazoli należy stosować w temperaturze około 10–12°C. Drugi etap obejmuje zastosowanie preparatów fungicydowych w okresie wiosennym. Wiosenne zabiegi ograniczają również ryzyko pojawienia się infekcji w następnym sezonie.
Sucha zgnilizna kapustnych w rzepaku jest spowodowana wystąpieniem dwóch gatunków grzybów (Leptosphaeria maculans i Leptosphaeria biglobosa), dlatego doskonale sprawdzają się preparaty o wielokierunkowym działaniu. Dodatkową ochronę przed tą chorobą zapewnia zaprawianie nasion preparatami fungicydowymi.
Bibliografia:
- Brachaczek, A., Kaczmarek, J., Kosiada, T., & Jędryczka, M. Występowanie suchej zgnilizny kapustnych na wybranych odmianach rzepaku ozimego i ich plon w warunkach doświadczeń łanowych w Wielkopolsce. Rośliny Oleiste – Oilseed Crops, 2012.
- Korbas, M., & Jajor, E. Sucha zgnilizna kapustnych. Farmer, 2013, nr 03.
- Kaczmarek, J., & Jędryczka, M. Zagrożenie rzepaku ozimego suchą zgnilizną kapustnych na Dolnym Śląsku w latach 2004–2007. Rośliny Oleiste – Oilseed Crops, 2008.
- Szulc, K. Zwalczanie suchej zgnilizny kapustnych w rzepaku. Farmer, 2017, nr 10.